Marta Grabek-Niekraszewicz – Dyrektor Okręgowego Ośrodka Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem w Krakowie, od lat zajmuje się pomocą tym, którzy już stracili nadzieję na poprawę swojej sytuacji. O wyzwaniach i misji Ośrodka opowiada z wielką pasją
i zaangażowaniem.
MH: Okręgowy Ośrodek Pomocy Osobom Pokrzywdzonym Przestępstwem w Krakowie –
to bardzo długa i skomplikowana nazwa. Dla kogo jest ten Ośrodek?
Jest to miejsce, do którego mogą się zwrócić osoby, które zostały pokrzywdzone jakimkolwiek przestępstwem lub były jego świadkami jak również osoby im najbliższe. Dokładamy wszelkich starań, by nasza pomoc miała charakter holistyczny, wielowymiarowy. Indywidualnie podchodzimy do każdej zgłaszanej sprawy, wiemy bowiem, że za każdą z nich kryje się dramat często przykładowo całej rodziny. To, co ważne w przypadku osób najbliższych, to fakt, że nie muszą być one rodziną, chodzi o pewną zażyłość i zaangażowanie w znajomość, wiedzę
o osobie.
MH: Powiedziała Pani, że Ośrodek jest współfinansowany ze środków Funduszu Sprawiedliwości. Czy może Pani powiedzieć co się pod tą nazwą kryje?
Tak, ośrodek od lat niesie pomoc dzięki dotacji uzyskanej ze środków Funduszu Sprawiedliwości, którego dysponentem jest Minister Sprawiedliwości. To państwowy fundusz celowy ukierunkowany na pomoc pokrzywdzonym i świadkom, przeciwdziałanie przestępczości oraz pomoc postpenitencjarną. Środki jakie trafiają do nas z Funduszu Sprawiedliwości to pieniądze które sądy zasądzają od sprawców przestępstw. To znamienne, że fundusze pochodzące od sprawców przestępstw służą pomocy tym, którzy ucierpieli, pomagają czynić dobro.
Fundusz Sprawiedliwości ma kilka gałęzi działania – pomoc pokrzywdzonym, pomoc postpenitencjarna oraz przeciwdziałanie przestępczości. W Ośrodku zajmujemy się tą pierwszą gałęzią – pomocą osobom pokrzywdzonym, świadkom oraz osobom im najbliższym.
MH: Wcześniej powiedziała Pani, że udzielacie Państwo pomocy holistycznie. Czy to również dotyczy rodzajów pomocy?
MG-N: Oczywiście. Świadkom przestępstw oferujemy pomoc psychologiczną. Często osoba, która pełni rolę świadka doświadcza kryzysu, bowiem przestępstwo odcisnęło piętno na jej zdrowiu psychicznym. Staramy się wtedy pomóc im uporać się z trudnymi i przykrymi emocjami czy wspomnieniami i dzielnie stawić czoła roli jaką pełnią. W przypadku osób pokrzywdzonych przestępstwem mamy pełne spektrum pomocy, która bezpośrednio przyczynia się do niwelowania następstw przestępstwa.
Oferujemy m.in. pomoc psychologiczną, psychoterapeutyczną, prawną w tym mediację, pomoc materialną, wszystko zależy od konkretnego przypadku sprawy, która zgłaszana jest do Ośrodka.
MH: No właśnie. Czy do Ośrodka można przyjść tak po prostu, z ulicy?
MG-N: Można, chociaż z uwagi na sytuację pandemiczną, lepiej jest się umówić na wizytę. Umawiamy spotkania na konkretne godziny, dlatego wcześniejsze umówienie terminu pozwoli uniknąć ewentualnego oczekiwania. Oczywiście jeśli ktoś do ostatniej chwili nie był zdecydowany, a decyzję o poproszeniu o pomocy podjął pod wpływem chwili, może do nas przyjść i zostanie przyjęty.
MH: Jak wygląda takie spotkanie, rozmowa?
MG-N: W Ośrodku pracują osoby pierwszego kontaktu (zapoznają się ze zgłoszoną sprawą
i całościowo prowadzą konkretnego klienta); dla poznania sprawy oraz sytuacji osoby, która się do nas zgłasza, konieczne jest wypełnienie i dostarczenie różnych dokumentów; to na ich podstawie zostanie podjęta decyzja o rodzaju pomocy kierowanej do konkretnego klienta;
W skład zespołu (tak, jak wcześniej wspomniałam) wchodzą adwokaci, radcy prawni, psychologowie, psychoterapeuci, doradca zawodowy, mediator. Pomoc psychologiczna
i prawna jak również pomoc finansowa zapewniane są najszybciej jak to możliwe. Często pomoc prawną czy psychologiczną można uzyskać nawet w tym samym dniu.
MH: Z jaką sprawą można się zgłosić do Ośrodka?
MG-N: Każdy, kto jest pokrzywdzony, każdy, komu się wydaje, że w jego przypadku popełniono przestępstwo może zgłosić się z prośbą o pomoc.
W ostatnim czasie rejestrujemy bardzo dużo zgłoszeń związanych z oszustwami, szczególnie seniorów. Trafia do nas też wiele osób pokrzywdzonych na skutek przemocy. W okresie pandemii zwiększył się również odsetek spraw związanych z przestępstwami przeciwko prawom pracowniczym.
Jednym z częstych ostatnio przestępstw jest np. lichwa. Do ośrodka trafiają osoby, które pokrzywdzone zostały poprzez udzielenie im nieetycznych pożyczek, w których nałożono na nie nieproporcjonalne odsetki czy opłaty. Przykładowo jeden z klientów pożyczył 1 500,00 zł, a po miesiącu żądano od niego zwrotu 15 000,00 zł. Jeśli ktoś ma wątpliwość, czy może się do nas zgłosić o pomoc, to najlepiej jest umówić się do nas na konsultację a my rozpoznamy z jaką sprawą mamy do czynienia.
Pomagamy osobom pokrzywdzonym na skutek wszelkich przestępstw. Ważne podkreślenia jest to, że nasza działalność koncentruje się na sytuacjach przyczynowo-skutkowych tzn. popełnione przestępstwo musi mieć konsekwencje, w których nasza pomoc jest niezbędna.
MH: Czy w takim razie jest jakiś czas po zaistnieniu przestępstwa, do którego trzeba się zgłosić?
MG-N: Co do zasady pomagamy do 5 lat do zaistnienia przestępstwa. Mamy jednak możliwość aby w przypadku specjalnych okoliczności można było udzielić osobie pomocy mimo upływu tych 5 lat. Pomoc jaką zapewniamy nie jest zależna od progu dochodowego.
MH: Czy może Pani powiedzieć jak wyglądają poszczególne rodzaje wsparcia?
Pomoc psychologiczna polega na pomocy osobom, które się do nas zgłaszają, uporać się ze wszystkimi emocjami, wspomnieniami i przeżyciami, które są następstwem sytuacji, w której ta osoba się znalazła; czasami do ośrodka przychodzą osoby w imieniu tych, którzy zostali poszkodowani bo poszkodowani nie czują się jeszcze gotowi by o całej sytuacji porozmawiać; w takim przypadku staramy się przygotować taką osobę na doraźną pomoc osobie najbliższej, pokazujemy w jaki sposób może ją wesprzeć. Czasami po takim spotkaniu i pomocy ze strony bliskich pokrzywdzeni decydują się do nas przyjść i już samemu uzyskać pomoc. W przypadku pomocy prawnej jest to specjalistyczne poradnictwo, przygotowywanie zawiadomień, pism, pozwów czy niezbędnej w sprawie dokumentacji.
W przypadku pomocy finansowej działamy wielorako – od pokrywania części wydatków
np. w zakresie opłat czynszowych, mediów, opału, poprzez celowe środki na pokrycie najważniejszych potrzeb (przykładowo żywności), poprzez opłacanie kursów podnoszących czy wyposażających osoby w nowe kompetencje. Wszystko zależy od tego, czego w danym momencie potrzebuje osoba, która się do nas zgłasza i jaka pomoc będzie realnym narzędziem do faktycznej zmiany sytuacji klienta na lepsze.
MH: Pani Marto, czy z pomocy ośrodka mogą skorzystać tylko osoby mieszkające w Krakowie?
MG-N: Nie ma rejonizacji, każdy może zgłosić się do Ośrodka;
MH: A obcokrajowiec przebywający w Polsce bo pracuje?
MG-N: Też, jeśli został pokrzywdzony u nas w kraju; zgłaszają się też do nas Polacy mieszkający za granicą, którzy zostali pokrzywdzeni przestępstwem w miejscu przebywania. Wtedy też staramy się zorganizować dla nich możliwie najlepszą pomoc.
MH: To od kiedy Państwo działacie i jakiej ilości osób udało się już Państwu pomóc?
MG-N: Działamy nieprzerwanie od 2009 roku; w ostatnich 3 latach pomogliśmy około tysiącom osób – trzeba pamiętać, że często za jednym naszym klientem stoi cała jego rodzina, która pośrednio uzyskuje pomoc przez to, że niwelujemy następstwa przestępstwa. W czasach pandemii również działamy. W momencie, gdy wybuchła pandemia byliśmy pierwszą organizacją, która w ciągu doby przekształciła się na zdalną formę pracy – rezultaty są o 50% wyższe niż zazwyczaj w tym czasie. Dodatkowo działa całodobowa linia, można zostawić dokumenty w skrzynce. Jesteśmy również pierwszym Ośrodkiem w Polsce, który uruchomił system ePUAP.
MH: Ostatnie już pytanie – czy za pomoc trzeba zapłacić?
MG-N: Pomoc jest całkowicie bezpłatna. Pomoc nie liczy się do dochodu więc nie trzeba jej nigdzie wykazywać.
Bardzo dziękuję Pani za rozmowę i życzę więcej spraw rozwiązanych niż nowych.
